Otutu n'ime oria ojoo kachasi ike n'Afrika na-ebute site na anwu - tinyere iba , oria ocha na dengue fever. Otú ọ dị, anwụnta abụghị nanị ahụhụ na-egbu egbu na mpaghara Afrika. Ife nchara na-ebunye ụmụ anụmanụ na ụmụ mmadụ n'ime mba iri atọ na atọ na iri atọ na iri na atọ n'ime afọ iri asaa na ise. Ọ na-abụkarị na ọrịa na-emekarị ka ime obodo dị iche iche, ọ ga-abụkwa na ọ ga-emetụta atụmatụ ndị ahụ na-aga ileta ma ọ bụ egwuregwu.
The Tsetse Fly
Okwu ahụ bụ "tsetse" pụtara "ofufe" na Tswana, ma na-ezo aka na ụdị 23 ọ bụla nke ụdị mbibi Glossina. Nnukwu nnụnụ na-eri ọbara nke ụmụ anụmanụ vertebrate, tinyere ụmụ mmadụ, na ime otú ahụ, na-ebunye ọrịa ndị na-arịa ọrịa ụra na ụmụ anụmanụ na-ebute ọrịa. Azụ ndị ahụ yiri azụ nkịtị, ma a pụrụ ịmata ha site na njirimara dị iche iche abụọ. Okpokoro ndi mmadu nile nwere ugbua nwere nyocha ogologo, ma obu proboscis, na-agbada site na isi ha. Mgbe ha na-ezu ike, nku ha na-ekpuchi afọ, otu kpọmkwem n'elu nke ọzọ.
Ọrịa na-ehi ụra na anụmanụ
Ihe omimi nke ndi anumanu nke Afrika nwere ihe ojoo n'anu anu aru, ma karia ehi. Ụmụ anụmanụ na-arịa ọrịa na-arịwanye elu, ruo n'ókè na ha enweghị ike ịkọ ma ọ bụ mepụta mmiri ara ehi. Ụmụ nwanyị nwere mmuta na-abanye ụmụ ha, n'ikpeazụkwa, onye ahụ ga-anwụ. Ngwá ọrụ maka ehi dị oke ọnụ ma ọ bụghị mgbe niile dị irè.
Dika odi otua, oru ugbo buru ibu enweghi ike ime ebe ndi nwere oria. Ndị na-anwa ime ka anụ ahụ na-arịa ọrịa na ọnwụ, ihe dị ka nde ehi atọ na-anwụ kwa afọ site na ọrịa ahụ.
N'ihi nke a, oke ikuku bụ otu n'ime anụ ndị kasị emetụ n'ahụ Afrika.
Ọ dị ugbu a na mpaghara nke dị ihe dịka nde kilomita 10 nke ala ndịda Sahara-ala ala na-enweghị ike ịrụ ọrụ nke ọma. Dị ka nke a, a na-ekwukarị na ọ bụ otu n'ime isi ihe kpatara ịda ogbenye n'Africa. N'ime mba iri atọ na atọ nke ụmụ anụmanụ na-emetụta, ndị a na-ahụ maka ụmụ anụmanụ na-ahụ maka afọ iri na ise.
N'aka nke ọzọ, oke ikuku nwekwara ọrụ maka ichekwa nnukwu traktị nke ebe obibi anụ ọhịa nke ga-abụrịrị na a gbanwerela ala ubi. Ebe ndị a bụ ebe nchekwa siri ike nke anụ ọhịa ndị Africa. Ọ bụ ezie na ụmụ anụmanụ na-ahụ maka nchebe (karịsịa antelope na warthog) bụ ndị na-enweghị ike ịrịa ọrịa ahụ, ha anaghị adị mfe karịa ehi.
Ọrịa na-ehi ụra n'ime ụmụ mmadụ
N'ime mmadụ iri abụọ na atọ, ọ bụ naanị mmadụ isii na-ebute ọrịa ndị mmadụ na-ehi ụra. E nwere nsogbu abụọ nke trypanosomias Africa: Trypanosoma brucei gambiense na Trypanosoma brucei rhodesiense . Onye bu ụzọ buru ibu, nke bu ihe ruru pasent 97 nke okwu ikpe. A na-etinye ya na Central na West Africa , ọ pụkwara ịga n'ihu ruo ọnwa ole na ole tupu mgbaàmà dị oke apụta. Nsogbu ikpeazụ a bụ ihe nkịtị, ngwa ngwa iji zụlite na ịbanye na Southern na East Africa .
Uganda bụ naanị mba nwere Tb gambiense na Tb rhodesiense .
Mgbaàmà nke ọrịa ụra na-agụnye ike ọgwụgwụ, isi ọwụwa, ọkpụkpụ ahụ na nnukwu ahụ ọkụ. Ka oge na-aga, ọrịa ahụ na-emetụta usoro nchebe nke etiti, na-eme ka nsogbu ihi ụra, ọrịa uche mgbakasị, njigide, njedebe na n'ikpeazụ, ọnwụ. N'ụzọ dị mma, ọrịa ụra na ụmụ mmadụ na-ada mbà. Dị ka Òtù Ahụ Ike Ụwa si kwuo, ọ bụ ezie na e nwere ọrịa 300,000 nke ọrịa ahụ na 1995, a na-eme atụmatụ na e nwere ihe dị ka mmadụ 15,000 n'afọ 2014. A na-ekwu na ọdịda dị mma maka ịchịkwa oke ndị mmadụ, tinyere nyocha nke ọma na ọgwụgwọ.
Izere Ọrịa Ụra
Enweghị ọgwụ mgbochi ọ bụla ma ọ bụ ihe ngwọta maka ọrịa mmadụ na-ehi ụra. Nanị ụzọ ị ga - esi zere ọrịa bụ iji zere inwe bitten - Otú ọ dị, ọ bụrụ na ị na - ata ọnyà, ohere nke ọrịa ahụ ka dị obere.
Ọ bụrụ na ị na-eme atụmatụ na ị na-aga ebe a na-ebute ọrịa, jide n'aka na ị ga-ebu uwe elu na ogologo ogologo ogologo. Ụbụrụ dị arọ bụ nke kachasị mma, n'ihi na ijiji nwere ike ịba site na ihe dị mkpa. Ụda ntanyere dị mkpa, dị ka ijiji na-adọrọ mmasị na agba, nke gbara ọchịchịrị na nke na-acha ọbara ọbara (ma na-acha anụnụ anụnụ - e nwere ihe mere ndị nduzi safari na-eji khaki mgbe nile).
Azụ ụgbọ mmiri na-adọrọ mmasị ịkwagharị ụgbọala, ya mere hụ na ịlele ụgbọ ala ma ọ bụ ụgbọala gị tupu ịmalite mbanye egwuregwu. Ha na-abanye na oke ohia n'oge ugbo kachasị mma nke ụbọchị, ya mere, na-eje ije n'oge nche ụtụtụ maka oge ụtụtụ. Onye na-ere ahụhụ n'ime ụlọ na-arụ ọrụ dị oke nfe n'ilekọta ijiji ahụ. Otú ọ dị, ọ bara uru ịkwado na uwe ndị permethrin, ma na-arụ ọrụ na-arụsi ọrụ ike gụnyere DEET, Picaridin ma ọ bụ OLE. Jide n'aka na ebe obibi gị ma ọ bụ ụlọ nkwari akụ nwere netịntanta, ma ọ bụ buru onye na-ebugharị na akpa gị.
Na-emeso Ọrịa ụra
Lezienụ anya maka mgbaàmà ahụ e depụtara n'elu, ọ bụrụgodị na ha na-eme ọtụtụ ọnwa mgbe ị lọtara site na ebe a na-ebute ya. Ọ bụrụ na ịchọrọ na ị nwere ike oria, chọọ ọgwụ ozugbo, na-eme ka ị gwa dọkịta gị na ị nụla oge n'oge na-adịghị anya. Ọgwụ ndị ị ga-enye na-adabere na nsogbu ị nwere, ma na nke ọ bụla, ọ ga-abụ na ị ga-achọ ịdebe maka afọ abụọ iji jide n'aka na ọgwụgwọ ahụ enweela ọganihu.
Enweghi ike ịrịa ọrịa ụra
N'agbanyeghị oke ọrịa ahụ, ị gaghị ekwe ka egwu ịchọta ọrịa ụra na-egbochi gị ịbịa Africa. Nke bụ eziokwu bụ na ndị njem nleta agaghị ebute ya, dịka ndị kasị nọrọ n'ihe ize ndụ bụ ndị ọrụ ugbo ala, ndị na-achụ nta na ndị ọkụ azụ nwere ogologo oge na-ekpughe n'ebe dị iche iche. Ọ bụrụ na ị na-echegbu onwe gị, zere ịgagharị na Democratic Republic of Congo (DRC). 70% nke ikpe sitere na ebe a, ọ bụkwa naanị obodo nwere ihe karịrị 1,000 ọhụrụ kwa afọ.
Ebe ndị njem nleta dị ka Malawi, Uganda, Tanzania na Zimbabwe na-akọ akụkọ ihe ruru 100 ọ bụla kwa afọ. Botswana, Kenya, Mozambique, Namibia na Rwanda anaghị akọ akụkọ ọ bụla n'ime ihe karịrị afọ iri, ebe a na-ewere South Africa dị ka enweghị ọrịa na-ehi ụra. N'ezie, ebe ndịda South South bụ ụzọ kachasị mma maka onye ọ bụla na-echegbu onwe ya banyere ọrịa ndị na-efe ahụhụ, dị ka ha na-enweghịkwa ịba, ụcha odo na dengue.