Site n'oge ochie ruo ugbu a
Ịgbapeanya ndị Maya bụ otu n'ime obodo ndị mepere emepe ịzụlite na America oge ochie. Edere ya maka ihe odide ederede ya, usoro ọgụgụ na kalenda ya, yana ihe osise mara mma ya. Ọnọdụ omenala ndị Maya na-ebi n'otu ebe ebe mmepeanya ya malitere na mbụ, n'ebe ndịda nke Mexico na akụkụ nke Central America, na e nwere ọtụtụ nde mmadụ na-asụ asụsụ Mayan (nke dị ọtụtụ).
Ndị Maya Oge Ochie
Ndị Maya nwere ebe buru ibu nke dị n'ebe ndịda ọwụwa anyanwụ Mexico na mba Central America nke Guatemala, Belize, Honduras na El Salvador. Ọdịbendị nwere ike ịmalite ịmalite na oge oge ochie, ihe dị ka 1000 TOA. ọ nọkwa n'egbata afọ 300 na 900 OA. Ndị Maya oge ochie maara nke ọma maka ederede ha, nke nwere ike ịgụta akụkụ dị ukwuu ugbu a (ọ bụ maka akụkụ kachasị nke ọkara nke ọkara nke 20th Century), nakwa maka usoro mgbakọ na mwepụ, astronomy na kalenda ha.
N'agbanyeghi na ha na-akuko ihe omuma ihe na omenala omenala, omenala Maya oge di iche iche, nke di na-adabere na gburugburu ebe ndi mmadu na ebe obibi gburugburu ebe obibi.
Lee map nke mpaghara Maya.
Ike ide
Ndi Maya choputara akwukwo edeputara edeputara nke di na 1980. Tupu nke a, ọtụtụ ndị ọkà mmụta ihe ochie kwenyere na ederede Maya na-ejikarị usoro kalenda na ndị na-enyocha mbara igwe, bụ nke jikọtara aka na echiche ahụ na Mayas bụ ndị na-agụ kpakpando na-eme udo, ndị na-eme nchọpụta.
Mgbe akpatrechara ihe ndị a na-akpọ Mayan, ọ bịara doo anya na ndị Maya nwere mmasị na ụwa dị ka obodo ndị ọzọ nke Amerika .
Mgbakọ, Mmasị na Akụ
Ndị Ancient Maya ji usoro ntinye mee ihe na-adabere na naanị akara atọ: otu ntụpọ maka otu, otu mmanya maka ise na shea nke na-anọchite anya zero.
Site n'iji edozi ntinye na ntinye akwukwo, ha nwere ike ide nnukwu onu ogugu ma mee usoro ihe omimi. Ha mekwara usoro kalịnda pụrụ iche nke ha nwere ike iji gbakọọ usoro okirikiri nke ọnwa na ịkọ n'ehihie na ihe ndị ọzọ dị na mbara igwe na oke nkenke.
Okpukpe na akụkọ ifo
Ndị Maya nwere okpukpe dị mgbagwoju anya na chi dị iche iche. Na Mayan ụwaview, ụgbọelu anyị bi bụ naanị otu ọkwa nke eluigwe na ala dị larịị nke nwere 13 eluigwe na itoolu underworlds. Onye ọ bụla n'ime ụgbọ elu ndị a na-achị otu chi dị iche iche na ndị ọzọ bi. Hunab Ku bụ chi nke okike na chi dị iche iche dị iche iche bụ ndị nwere ikike maka okike, dika Chac, chi mmiri ozuzo.
A na-ewere ndị ọchịchị Mayan na ha bụ ndị Chineke, ma nyochaa usoro ọmụmụ ha iji gosipụta na ha sitere n'aka chi. Ememe okpukpe nke Maya gụnyere egwuregwu bọl, àjà ụmụ mmadụ na ịchụ ọbara na-eme ka ndị isi mara asụsụ ha ma ọ bụ ọnọdụ ha iji wụfuo ọbara dị ka onyinye nye chi.
Ebe Archaeological
Ịbịakwasị obodo ndị gbapụrụ agbahapụ nke ahịhịa na-ekpuchi n'etiti oké ọhịa mere ka ndị ọkà mmụta ihe ochie na ndị na-eme nchọpụta chewe: ònye wuru obodo ndị a dị egwu ma hapụ ha?
Ụfọdụ kwenyesiri ike na ndị Rom ma ọ bụ ndị Finisia bụ maka ọrụ ndị a dị ebube; site n'echiche ha, ọ siri ike ikwere na ndị obodo Mexico na Central America nwere ike ịbịaru maka ọrụ nkà mmụta dị ịtụnanya, ịmepụta na nkà.
Na-aguta banyere ebe ihe ochie nke Yucatan Peninsula .
Ọdịda nke Maya Civilisation
A ka nwere ọtụtụ nkọwa banyere ọdịda nke obodo ndị Maya oge ochie. E tinyewo ọtụtụ echiche, site na ọdachi (ọdachi, ọdachi, oké ọkọchị) na-ebu agha. Ndị ọkà mmụta ihe ochie taa na-ekwenye na ihe jikọrọ ihe dị iche iche nke ọchịchị alaeze Maya, ikekwe na oké mmiri ozuzo na oke ohia.
Ụbọchị Maya Culture nke oge a
Ndị Maya akwụsịghị ịdị mgbe obodo ha oge ochie dara.
Ha na-ebi taa na otu ebe ndị nna nna ha bi. Ọ bụ ezie na ọdịbendị ha agbanweela oge, ọtụtụ ndị Mayas na-eji asụsụ ha na ọdịnala ha. Enwere ihe karịrị 750,000 ndị na asụ asụsụ Mayan bi na Mexico taa (dịka INEGI) na ọtụtụ ndị ọzọ na Guatemala, Honduras na El Salvador. Okpukpe ndị Maya nke oge a bụ ngwongwo nke Katọlik na nkwenkwe na ememe oge ochie. Ụfọdụ Lacandon Maya ka na-ebi n'okporo omenala na ọdọ mmiri Lacandon dị na Chiapas .
Gụkwuo banyere ndị Maya
Michael D. Coe edeela akwụkwọ ụfọdụ na-adọrọ mmasị banyere ndị Maya ma ọ bụrụ na ịchọrọ ịmatakwu banyere ọdịbendị a dị ịtụnanya.
- Ndị Maya na-enye nkọwa zuru ezu banyere mmepe nke ọdịnala Mayan n'oge ochie.
- Ịkwụsị Usoro Maya nwere echiche dị n'ime ọmụmụ banyere edemede Maya na otu esi emesịa kọwaa ya.