Kedu ihe bụ oke mmiri ọkụ?
Tsunamis bụ ebili mmiri buru ibu nke ala ọma jijiji, ntiwapụ ma ọ bụ ihe omume ndị ọzọ na-agbanwe mmiri buru ibu. N'elu osimiri okirikiri, ebili mmiri na-abụkarị ihe na-adịghị njọ ma ghara ịma ya anya. Mgbe ha malitere, ebili mmiri na ebili mmiri dị ntakịrị ma buru ibu - oke ebili mmiri dị elu dịka ụkwụ, ha nwere ike ịdị ọtụtụ narị kilomita ma na-aga ngwa ngwa, n'ihi ya, ha agafeghị ebe ọ bụla ruo mgbe ha ruru mmiri miri emi nso na ala.
Ma dị ka ebe dị anya n'etiti ala ala na mmiri ahụ dị ntakịrị, obere ebili mmiri ndị a dị mkpụmkpụ, dị mkpirikpi, na ebili mmiri dị ike nke na-asa n'elu ala. Dabere na oke ume, ha nwere ike iru ihe karịrị 100 mita n'ịdị elu. Gụkwuo banyere ebili mmiri.
Akuku mmiri 2004
Tsunami 2004, nke a na-akpọ Atlantic Ocean Tsunami, Oké Osimiri 2004 nke Indonesian ma ọ bụ Oké Mmiri mmiri nke 2004, bụ otu n'ime ọdachi kachasị njọ na akụkọ ihe mere eme. Ala ọma jijiji nke dị n'okpuru ala mere ka ọ bụrụ ihe dị elu n'agbata 9.1 ruo 9.3, na-eme ka ọ bụrụ ala ọma jijiji kachasị elu nke atọ edere.
Oké ogbu mmiri ahụ nke oké ala ọma jijiji mere gburu ihe karịrị mmadụ 230,000 na Indonesia, Sri Lanka , India, na Thailand, hapụrụ ọtụtụ narị puku mmadụ ma jiri ọtụtụ ijeri dollar mebie ihe onwunwe.
Nsogbu nke Mmiri na-esi na Thailand
Akuku mmiri ahụ gburu ebe ndịda ọdịda anyanwụ nke Thailand dị n'akụkụ Oké Osimiri Andaman, na-akpata ọnwụ na mbibi site n'ókè dị n'ebe ugwu na Burma n'ebe ndịda na Malaysia.
Ebe kachasị njọ maka ọnwụ na mbibi nke ụlọ bụ na Phang Nga, Phuket , na Krabi , ọ bụghị n'ihi ebe ha nọ, mana n'ihi na ha bụ obodo kachasị emepe na obodo ndị dị n'ụsọ oké osimiri.
Oge nke tsunami, n'ụtụtụ mgbe Krismas gasị, mụbara ọnwụ na Thailand, n'ihi na ọ na-eme ebe ndị njem nleta kachasị ewu ewu na Andaman Coast n'oge ezumike ụtụtụ, n'ehihie mgbe ọtụtụ mmadụ ka nọ n'ụlọ ha ma ọ bụ ụlọ nkwari akụ .
N'ime mmadụ 5,000 nwụrụ na Thailand, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọkara bụ ndị ala ọzọ ezumike.
Ọtụtụ nnukwute mmiri mmiri nke Oké Osimiri ọdịda anyanwụ Phuket mebiri kpamkpam, ọtụtụ ụlọ, hotels, ụlọ oriri na ọṅụṅụ na akụkụ ndị ọzọ dị ala dị mkpa maka nrụpụta ma ọ bụ iwughari dị mma. Ụfọdụ ebe, gụnyere Khao Lak dị nnọọ n'ebe ugwu nke Phuket na Phang Nga, ka ebili mmiri kpochapụrụ kpamkpam.
Nwughari
Ọ bụ ezie na Thailand dara oké njọ n'oge Tsunami, a rụziri ya ozugbo iji tụnyere ọtụtụ mba ndị ọzọ. N'ime afọ abụọ ọ fọrọ nke nta ka e wepụsịa ihe niile mebiri emebi na mpaghara ndị emetụtara. Ịga na Phuket, Khao Lak ma ọ bụ Phi Phi ugbu a na ohere ị ga-ahụpụta ihe àmà na-egosi na mbufịt ahụ mere.
Ọ bụ na Mmiri ahụ ọzọ adịghị?
Mmiri ala ọma jijiji ahụ mere n'afọ 2004 dị ka nnukwu ihe dị n'ógbè ahụ hụrụ na narị afọ asaa, ihe omume a na-adịghị ahụkebe. Ọ bụ ezie na obere ala ọma jijiji nwere ike ime ka ebili mmiri ahụ, ọ bụrụ na otu ga-eme, ị ga-enwe olileanya na usoro ọhụrụ dị iche iche iji hụ ebe mmiri ozuzo na ịdọ aka ná ntị ndị mmadụ ga-ezuru iji zọpụta ọtụtụ ndị mmadụ.
Usoro ịdọ aka ná ntị
Ụlọ ọrụ ịdọ aka ná mmiri nke Pacific, nke National National Oceanic and Supervision Administration (NOAA) ji arụ ọrụ, na-eji data seismic na usoro nke oké osimiri ozuzo iji nyochaa ọrụ nhụsianya na inyepụta akwụkwọ akụkọ, nche, na ịdọ aka ná ntị gbasara ebili mmiri na-eru nso na Pacific.
Ebe ọ bụ na ebute mmiri anaghị emerụ ala ozugbo e mechara ha (ha nwere ike iji ihe dị ka awa ole na ole dabere na ala ọma jijiji, ụdị ebili mmiri na ebe dị anya site na ala) ma ọ bụrụ na e nwere usoro iji gbanwee data ahụ ma kọọrọ ndị mmadụ ihe ize ndụ na ala, ihe ka ọtụtụ ga-enwe oge iji gaa elu. N'oge Tsunami 2004, ọ bụghị nyocha data ọsọ ọsọ ma ọ bụ usoro usoro ịdọ aka ná ntị dị na ala, mana ebe ọ bụ na mba ndị ọzọ rụpụtara ọrụ iji dozie nsogbu ahụ.
Mgbe Tsunami 2004 gasịrị, Thailand ji usoro mkpuchi mmiri ozuzo na-ekpuchi ụlọ elu ndị dị n'akụkụ oké osimiri, gụnyere redio, telivishọn, na ịdọ aka ná ntị ederede ma gosipụta n'ụzọ doro anya ntụgharị ụzọ mgbapụ na ebe ndị mmadụ juru. Mbido ala ọma jijiji nke April 2012 kpatara ala ọma jijiji na Indonesia bụ ezigbo ule nke usoro ahụ.
Ọ bụ ezie na n'ikpeazụ, enweghi oke mbufịt, ọ dịkarịa ala na Thailand, ebe niile nwere ike ịmalite ngwa ngwa bugara ngwa ngwa. Chhotakwuo ihe banyere ịkwadebe maka mbufịt ma cheta na oke ogbu mmiri ahụ bụ ihe ndị na-adịghị emekarị ma ọ gaghị ele anya ị ga-enweta otu mgbe ị na-ejegharị na Thailand.